Data publikacji: 2015-10-27

Celiakia - Nietolerancja glutenu bez tajemnic (cz. I) - Wprowadzenie

Co to jest celiakia?

Nietolerancja glutenu, czyli celiakia jest autoimmunologiczną chorobą o podłożu genetycznym i trwającą całe życie. Charakteryzuje się brakiem możliwości trawienia glutenu (białka zapasowego w zbożach: pszenicy, życie, owsie i jęczmieniu), który dodatkowo prowadzi do zmian zwyrodnieniowych i zaniku kosmków jelitowych w jelicie cienkim. Odpowiadają one za wchłanianie składników odżywczych z pożywienia, a ich zanik prowadzi w krótkim czasie do poważnych niedoborów pokarmowych i wystąpienia różnego rodzaju objawów klinicznych (od bardzo charakterystycznych takich jak biegunki i bóle brzucha do dość nietypowych: niedokrwistość, osłabienie, bezpłodność lub nawracające zakażenia aftami). Potwierdzone rozpoznanie celiakii często jest opóźnione.

Dieta bezglutenowa

Jedyną metodą leczenia celiakii jest przestrzeganie diety bezglutenowej przez całe życie. Do prawidłowego stosowania diety bezglutenowej niezbędna jest bardzo dobra znajomość rynku produktów spożywczych, gdyż spożycie nawet minimalnej dawki glutenu może spowodować wystąpienie objawów chorobowych. Należy mieć świadomość, że występuje on nie tylko w produktach zbożowych, ale też np. w lekach, wędlinie i mleku.

Celiakia jest klasycznym przykładem choroby rozwijającej się w wyniku interakcji zachodzących pomiędzy czynnikami genetycznymi, środowiskowymi i immunologicznymi. Prawdopodobnie szkodliwe działanie glutenu na organizm człowieka zależy od dawki i wieku w którym zostaje on narażony na takie działanie.

Częstość występowania celiakii - czyli kogo problem dotyczy.

Nietolerancja glutenu występuje głównie u osób rasy białej (Europa Północna i Środkowa), częściej chorują na nią kobiety niż mężczyźni (w proporcji 2:1). Najrzadziej występuje w Afryce, Chinach i Japonii. Może być to spowodowane różnicami w diecie i spożyciem glutenu pomiędzy regionami świata. Szacuje się, że celiakia występuje u 0,03-0,04% populacji europejskiej, natomiast u 2-6% bliskich krewnych osób chorych mogą pojawić się skąpoobjawowe postacie celiakii, charakteryzujące się niskim wzrostem, bólami kostnymi, niewielką anemią, obniżoną sprawnością fizyczną i skłonnością do biegunek.

Celiakia objawia się głównie u dzieci poniżej 5 roku życia, przy czym w okresie dojrzewania bardzo często dochodzi do remisji tego schorzenia. Kolejny szczyt zachorowań pojawia się między 35 a 55 rokiem życia. Mimo tego należy mieć świadomość, że objawy nietolerancji glutenu mogą się objawić w każdym wieku i nie należy ich lekceważyć.

---

---

Kliniczne objawy celiakii

Do najczęstszych objawów nietolerancji glutenu należą wzdęcia, bóle brzucha, biegunka, systematyczna utrata masy ciała bez stosowania diety niskoenergetycznej, należy natomiast zaznaczyć, że przebieg tego schorzenia może być bardzo zróżnicowany. Znane są przypadki potwierdzenia zmian w badaniu histopatologicznym śluzówki jelita cienkiego lub stwierdzenia obecności we krwi swoistych przeciwciał mimo braku objawów klinicznych. Taki przypadek nosi nazwę "utajonej choroby trzewnej". Możliwe jest również istnienie klasycznych objawów klinicznych celiakii przy braku zmian (lub minimalnych) w jelicie cienkim. Pewna grupa chorych ma na tyle nietypowe objawy chorobowe (zaburzenia hormonalne, neurologiczne, zapalenia skóry, osteopenia), że przez wiele lat mogą pozostać niezdiagnozowani.

Najczęstszą, typową postacią celiakii jest postać jelitowa, w której dominuje zespół złego wchłaniania (biegunka, nadmierne chudnięcie, niedobory białka. W innych przypadkach mogą dominować objawy kliniczne spoza przewodu pokarmowego, do których można zaliczyć: zapalne objawy skórne, neuropatia, ataksja, zaburzenia miesiączkowania, impotencja, niepłodność, niska masa kostna, złamania kości, obrzęki, padaczka. Wymienione objawy są skutkami zmniejszenia wchłaniania minerałów (wapnia, żelaza) oraz witamin (zwłaszcza z grupy B oraz A, D, K). Bardzo częstym objawem tego typu celiakii jest łagodna niedokrwistość, w której, pomimo normalizacji morfologii, utrzymuje się uczucie osłabienia i zmęczenia.

Jak potwierdzić rozpoznanie celiakii?

Wg obecnie obowiązujących ustaleń rozpoznanie nietolerancji glutenu opiera się na zintegrowanej ocenie uwzględniającej:

• objawy kliniczne
• wyniki badań serologicznych
• wyniki badań histopatologicznych błony śluzowej jelita cienkiego
• wyniki innych badań

Typowy obraz kliniczny celiakii pozwala dość szybko ją zdiagnozować, ale u osób z nietypowymi lub słabo nasilonymi objawami proces rozpoznawania choroby może być bardzo długi lub trudny. W różnym wieku występowanie i nasilenie objawów klinicznych może być bardzo zmienne.

Wykrywanie celiakii u dzieci

W wieku dziecięcym, do 10 r. ż. celiakia objawia się najczęściej występowaniem biegunek, wymiotów i zaburzeń wzrostu. Mogą występować również bóle brzucha, zaparcia, niedokrwistość, krzywica, niedobór przeciwciał IgA, cukrzyca typu I, choroba Duhringa, niski wzrost a nawet zaburzenia osobowości. Wiele dzieci charakteryzuje specyficzna budowa ciała: powiększony obwód brzucha, opuszczone pośladki i obręcz barkowa, wychudzenie. Prawidłową masę ciała obserwuje się u 20-40% dzieci.

Objawy celiakii u osób dorosłych

U osób dorosłych objawy celiakii mogą być ukryte przez długi czas. W pewnym okresie życia może pojawić się zaburzony rytm wypróżnień, biegunki tłuszczowe, wzdęcia i bóle brzucha. W badaniach krwi pojawia się niedokrwistość.Częstymi objawami są zmęczenie i osłabienie, najczęściej bagatelizowane. U kobiet mogą pojawić się zaburzenia miesiączkowania i problemy z zajściem w ciążę. Dodatkowymi objawami są bóle kości, złamania, zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu I, problemy z tarczycą (nad- lub niedoczynność), upośledzenie wydzielania enzymów trzustkowych, choroby nerek.

Szczegółowe badania mogące potwierdzić lub wykluczyć nietolerancję glutenu

Do oznaczeń laboratoryjnych pomocnych w potwierdzeniu celiakii należą oznaczenie stężeń przeciwciał przeciw gliadynie i endomysium w osoczu krwi (daje to potwierdzenie choroby u 40-90% pacjentów). Pozwalają one również ocenić proces leczenia choroby odpowiednią dietą. Testem najbardziej czułym i specyficznym jest oznaczenie przeciwciał IgA przeciwko tkankowej transglutaminazie (tTG).

Celiakię może też potwierdzić wykonanie biopsji jelita cienkiego, choć przy łagodnej postaci choroby zanik kosmków jelitowych nie występuje równomiernie na całej powierzchni jelita (stwarza to ryzyko przeoczenia zmian). Taki stan nie powoduje zwykle wystąpienia objawów złego wchłaniania. U większości chorych stwierdza się typowe zmiany histologiczne takie jak całkowity zanik kosmków jelitowych z wydłużonymi, hipertroficznymi kryptami i naciekiem zapalnym.

W dodatkowych badaniach laboratoryjnych osób z celiakią obserwowana jest niedokrwistość, zwiększona liczbę płytek krwi, zmniejszenie liczby leukocytów. W zaawansowanej fazie choroby stwierdza się zmniejszenie stężenia albumin, niski poziom żelaza, cynku, miedzi, elektrolitów oraz witaminy B12 i folianów.

Zobacz także:

• Celiakia - nietolerancja glutenu bez tajemnic (cz.II) - Jak leczyć?
• Celiakia - nietolerancja glutenu bez tajemnic (cz.III) - Co jeść a czego nie?
• Celiakia - nietolerancja glutenu bez tajemnic (cz.IV) - Produkty bezglutenowe
• Celiakia - nietolerancja glutenu bez tajemnic (cz. V) - Praktyczne zalecenia i wskazówki do stosowania na co dzień
• Jak spać by się wyspać - 14 sposobów na zdrowy sen

 

Autor:

---

---

---

« powrót

---