Data publikacji: 2016-08-25

Prawidłowa dieta wspomagająca proces leczenia po udarze

Czym jest udar?

Udar jest jedną z głównych przyczyn zachorowalności i śmiertelności w krajach Europy Zachodniej i Środkowej. W 75% przypadków występuje u osób w wieku powyżej 65 lat. Większości chorych udaje się przeżyć pierwszy udar, jednak powoduje on u nich istotne zmiany w funkcjonowaniu organizmu (przy czym jedank połowa osób dotkniętych udarem powraca do pełnego zdrowia bez widocznej niepełnosprawności). Udar definiuje się jako nagłe zakłócenie w dopływie krwi do jednej z części mózgu pozbawiające jej tlenu, co powoduje zniszczenie tkanki mózgowej. Konsekwencją tego mogą być poważne skutki neurologiczne polegające na trwałej niepełnosprawności (około 1/3 przypadków, zwłaszcza u osób starszych) lub zgon w ciągu pierwszego miesiąca po udarze (20-30% przypadków). Udar jest także czynnikiem prognozującym dalsze stany chorobowe, takie jak depresja, demecja lub epilepsja. Istnieje również łagodniejsze zjawisko „przemijającego ataku niedokrwiennego”, co definiuje się jako objawy udaru które ustępują w ciągu doby.

W ostatnim czasie zgromadzono wiele danych i wyników badań które pozwalają na bardziej efektywną profilaktykę pierwotną i wtórną udaru, uznając, że jest to choroba której można uniknąć i którą można leczyć, a nie jest to efekt starzenia się organizmu nieuchronnie prowadzący do śmierci lub poważnej niepełnosprawności.

Czynniki ryzyka udaru to:

• nadciśnienie
• otyłość
• palenie tytoniu
• cukrzyca lub upośledzona tolerancja glukozy
• miażdżyca
• nadmierne spożycie alkoholu
• podwyższony poziom cholesterolu LDL, homocysteiny i trójglicerydów we krwi
• współwystępowanie innych chorób sercowo-naczyniowych: choroba niedokrwienna serca, choroba naczyń obwodowych, zwężenie tętnicy wieńcowej, migotanie przedsionków, sztuczne zastawki, kardiomegalia.

Duża część z powyższych czynników jest modyfikowalna i zależna od sposobu żywienia.

Terapia żywieniowa w udarze

Ustalenie postępowania dietetycznego należy zacząć od oceny stanu odżywienia pacjenta, czyli: zmiany fizjologiczne wpływające na stan odżywienia, pomiary biochemiczne i antropometryczne, zalecone leki i inne czynniki związane z dietą które mają wpływ na obecne spożycie pokarmów. Powszechnie występujące niedożywienie oraz jego wpływ na stan zdrowia pacjenta mogą być spowodowane zwiększoną częstością infekcji, odleżynami, wydłużonym pobytem w szpitalu, depresją, apatią oraz gorszą sprawnością fizyczną ( wtym problemami z przełykaniem i gryzieniem) . Niestety nieprawidłowe lub niedostateczne odżywienie jest związane ze zwiększoną śmiertelnością i wydłużeniem czasu choroby a także ze zmniejszoną szansą na wyleczenie i poprawę stanu zdrowia.

U pacjentów dotkniętych udarem bardzo ważna jest diagnoza problemów z przełykaniem tak, aby dostosować konsystencję pokarmów do możliwości ich spożycia przez chorego. Produkty powinny być najwyższej jakości i świeże po to, by zapewnić podaż jak największej ilości pełnowartościowego białka, witamin i składników mineralnych. Zapotrzebowanie energetyczne oraz na poszczególne składniki odżywcze powinno być wyliczone indywidualnie. W zależności od stopnia rozległości oraz skutków klinicznych udaru zakłada się 10-50% wzrost zapotrzebowania energetycznego ze względu na występujący hipermetabolizm i hiperkatabolizm. Zjawiska te utrzymują się przez kilka pierwszych tygodni aby w kolejnych tygodniach i miesiącach ustąpić. Należy również zwrócić uwagę na wyrównanie poziomu glukozy we krwi (jej podwyższony poziom jest wynikiem reakcji metabolicznej na uraz i stres) w związku z czym u części chorych stosuje się terapię insulinową (o czym zawsze decyduje lekarz).

Właściwe leczenie żywieniowe w stanie poudarowym i podczas rehabilitacji jest bardzo ważnym czynnikiem wspomagającym leczenie choroby oraz zwiększającym szanse na dojście do zdrowia lub zmniejszenie niepełnosprawności.

Rozpoczęcie odżywiania po udarze

Pierwszym etapem żywienia chorego jest żywienie enteralne (dojelitowe), polegające na wprowadzeniu i dostarczeniu składników odżywczych przez zgłębnik żołądkowo-jelitowy. Stosowane jest u pacjentów którzy nie są w stanie zaspokoić swoich potrzeb żywieniowych przez dosutne przyjmowanie pokarmów i płynów (np. gdy są nieprzytomni). O składzie i dawce preparatu enteralnego decyduje zespół szpitalny.

W przypadku chorych przytomnych i nawiązujących kontakt z otoczeniem należy stosować dietę o zmodyfikowanej konsystencji i kleistości pokarmów tak, aby zapewnić bezpieczeństwo podczas połykania przy współistniejącej dysfagii (trudności w przełykaniu). Do uzyskania właściwej konsystencji pożywienia można stosować dodatek substancji zagęszczających ze skrobi spożywczej. Należy zweryfikować leki przyjmowane przez pacjentów z dysfagią, nie rozkruszać ich na własną rękę, ponieważ może to wpłynąć na ich zmniejszoną skuteczność. W kwestii najodpowiedniejszej metody i postaci podawania leku należy skonsultować się z farmaceutą. Ważnym elementem jest również higiena jamy ustnej u pacjentów z dysfagią ze względu na ryzyko zalegania pokarmu w jamie ustnej i nieumiejętność jej oczyszczania. Może to nasilać problemy zapalne i procesy próchnicze.

U pacjentów z udarem i dysfagią punktem wyjścia dla postępowania dietetycznego jest zastosowanie diety próbnej „przecierowej” (o konsystencji puree) w ilości kilku łyżeczek na każdy posiłek (przy stosowaniu innych form dożywiania), co ma przywrócić pacjentowi umiejętność połykania. Jeśli wszystko przebiegnie pomyślnie, chory może przejść na pełną dietę puree i zagęszczone płyny a następnie, wraz z poprawą stanu zdrowia, na posiłki o gęstszej konsystencji oraz docelowo do normalnych posiłków i płynów. Należy pamiętać, że zmiany konsystencji powinny trwać najkrócej jak to możliwe (ze względu na ryzyko wystąpienia niedoborów pokarmowych, utratę niektórych składników odżywczych oraz monotonię) jednak każdy pacjent ma własne tempo rekonwalescencji i wszelkie zmiany muszą być wprowadzane ostrożnie i stopniowo.

W fazie diety o konsystencji puree bezwzględnie należy unikać:

• produktów o włóknistej strukturze (np. ananas, fasolka szparagowa, sałata)
• warzyw i owoców ze skórką (włącznie ze strączkowymi) i pestkami
• potraw o mieszanej konsystencji (zupa z kluskami, kotlety mielone z gestym sosem, musli z mlekiem)
• produktów chrupkich i suchych
• produktów twardych (np.orzechy, nasiona, cukierki toffi, karmelki)
• produktów mogących zawierać łuski i plewy (np. kukurydza, chleb z pełnego ziarna)

Autor:

---

---

---

« powrót

---